กรุงศรีอยุธยา อาณาจักรที่ยิ่งใหญ่ของไทย [23] เจดีย์วัดสามปลื้ม

กรุงศรีอยุธยา อาณาจักรที่ยิ่งใหญ่ของไทย [23] เจดีย์วัดสามปลื้ม

เจดีย์วัดสามปลื้ม เจดีย์โบราณใจกลางกรุงเก่าอยุธยา

เจดีย์วัดสามปลื้ม: เจดีย์โบราณใจกลางกรุงเก่า ในวงเวียนชุมทางคมนาคมจากถนนพหลโยธินเข้า-ออกเมืองอยุธยา อีกทั้งยังเป็นแลนด์มาร์กหนึ่งเดียวของอยุธยาที่ไม่มีใครทราบประวัติแน่ชัด พร้อมฉายา ‘เจดีย์นักเลง’ ที่ยืนเด่นตระหง่าน แม้แต่ถนนก็ยังต้องหลบให้ท่าน

ประวัติและตำนานเจดีย์วัดสามปลื้ม
ตามตำนานเล่าว่า วัดสามปลื้มถูกสร้างขึ้นในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช โดยเจ้าแม่วัดดุสิต พระนมชั้นเอกในสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เพื่อฉลองชัยชนะให้กับพระยาโกษาธิบดี (เหล็ก) และพระยาโกษาธิบดี (ปาน) บุตรเจ้าแม่วัดดุสิตที่รบชนะข้าศึกกลับมา

อย่างไรก็ดีกรมศิลปากรได้สันนิษฐานจากรูปแบบของเจดีย์ทรงลังกาแล้ว สันนิษฐานว่าเจดีย์วัดสามปลื้มน่าจะสร้างขึ้นช่วงปี พ.ศ. 1900 หรือเก่าแก่กว่านั้น จึงเป็นไปได้ว่าเจดีย์ถูกสร้างขึ้นก่อนการสถาปนากรุงศรีอยุธยา และอาจเป็นช่วงที่บริเวณนี้เป็นเมืองอโยธาศรีรามเทพ

วัดสามปลื้มเป็นวัดที่มีองค์เจดีย์ประธานและมีโบสถ์เหมือนวัดปกติทั่วไป แต่ในภายหลังส่วนอื่นๆ ของวัดผุพังไปจนเหลือแต่เจดีย์เด่นตระหง่านเพียงองค์เดียว

ฉายา ‘เจดีย์นักเลง’
เจดีย์วัดสามปลื้มได้ฉายา ‘เจดีย์นักเลง’ เรื่องเล่าในโลกไซเบอร์เล่ากันว่าเป็นเพราะสมัยที่มีการปรับภูมิทัศน์เพื่อสร้างถนนสู่เทศบาลเมืองอยุธยา รัฐบาลได้รื้อถอนโบราณสถานมากมายที่อยู่ขวางเส้นทางที่ถนนตัดผ่าน แต่พอมาถึงองค์เจดีย์ได้มีนักเลงกลุ่มหนึ่งขวางเอาไว้ สุดท้ายจึงต้องตัดถนนอ้อม ทำให้เจดีย์กลายเป็นวงเวียนกลางชุมทางคมนาคมไป

อย่างไรก็ดีมีผู้เฒ่าผู้แก่ในจังหวัดพระนครศรีอยุธยาบอกว่าไม่เคยได้ยินเรื่องนักเลงขวางถนนมาก่อน ที่เรียกกันเล่นๆ ว่าเจดีย์นักเลง เพราะท่านยืนตระหง่านกลางถนนอยู่องค์เดียว ไม่หลบให้ใคร แม้แต่ถนนก็ต้องอ้อมองค์ท่านไป

อันที่จริงถนนรอบองค์เจดีย์ตัดขึ้นในปี พ.ศ. 2480 รัฐบาลยุคหลังเปลี่ยนแปลงการปกครองดำริตัดถนนเชื่อมต่อจากพหลโยธินเข้าตัวจังหวัดพระนครศรีอยุธยาและวางผังเมืองใหม่ เจดีย์ดังกล่าวจึงอาจเสี่ยงต่อการถูกรื้อถอน ทว่าอยู่ๆ กรมศิลปากรก็ประกาศในราชกิจจานุเบกษาเมื่อเดือนมีนาคม พ.ศ. 2484 ให้เจดีย์วัดสามปลื้มเป็นโบราณสถาน เมื่อเป็นโบราณสถาน รัฐบาลจึงไม่อาจรื้อถอนได้ จำเป็นต้องสร้างถนนอ้อมไป

ในปี พ.ศ. 2499 – 2500 รัฐบาลจอมพล ป. พิบูสงคราม มีนโยบายบูรณะโบราณสถานในจังหวัดพระนครศรีอยุธยารวมถึงเจดีย์วัดสามปลื้ม โดยกำหนดให้เจดีย์วัดสามปลื้มเป็น “หมายเมือง” หรือแลนด์มาร์กของจังหวัดพระนครศรีอยุธยาอีกด้วย จากภาพถ่ายปี พ.ศ. 2500 หน้าเจดีย์มีพระพุทธรูปโบราณทำจากหินสีดำประดิษฐานอยู่ โดยเศียรและพระพาหา (แขน) ขวาหายไปจึงไม่แน่ว่าเป็นปางมารวิชัยหรือปางสมาธิ ทว่าพระพุทธรูปองค์ดังกล่าวได้สูญหายไปโดยไม่มีใครทราบว่าหายไปอยู่ที่ไหน หรือหายไปได้อย่างไร

.....