เชื่อโบราณ บานบุรี

เชื่อโบราณ บานบุรี

“เชื่อโบราณ จะบานบุรี” ซึ่งหมายว่า คำสอนของคนรุ่นเก่าเป็นสิ่งที่ล้าสมัย แต่ความหมายที่แท้จริงของคำโบราณดังกล่าวนั้น มันสื่อถึงความเจริญรุ่งเรืองและงอกงาม เฉกเช่นดอกบานบุรีที่มีสีเหลืองทองสวยงาม ดังนั้นคำโบราณดังกล่าวในยุคปัจจุบันก็จะกลับกันว่า “เชื่อโบราณ ไม่บานบุรี” เพราะคำสอนของคนสมัยก่อนไม่ใช่สิ่งที่เชย ตรงกันข้ามกลับเป็นเรื่องที่ทำให้เด็กวัยรุ่นพบเจอแต่เรื่องดีๆ และไม่ทำในสิ่งที่เป็นโทษกับตัวเอง

พูดถึงความเชื่อที่มีมาตั้งแต่สมัยก่อน เราเคยได้ยินกันมาตั้งแต่เด็ก ๆ บอกเล่ากันมาจากรุ่นสู่รุ่น ว่าห้ามทำอย่างนั้น ห้ามทำอย่างนี้ เพราะจะมีสิ่งไม่ดีเกิดขึ้น แท้จริงแล้วความเชื่อเหล่านั้นเป็นเพียงกุศโลบายอย่างหนึ่ง ที่แฝงไปด้วยความรักและความห่วงใยของคนรุ่นก่อน

ตามความเชื่อของคนโบราณ มักจะมีเรื่องราวที่เกี่ยวกับสิ่งลี้ลับ และความตาย เข้ามาผูกกับชีวิตประจำวันเสมอ เช่น ลางบอกเหตุ ต่างๆ แต่ถ้าพูดไปเด็กสมัยนี้ก็คงจะไม่เชื่อเรื่องพวกนี้กันแล้ว เอาเป็นว่ารู้ไว้ก็ไม่เสียหายอะไร

ความเชื่อ เป็นวัฒนธรรมอย่างหนึ่งของมนุษย์ โดยยอมรับสิ่งหนึ่งสิ่งใดว่าเป็นความจริง และเชื่อถือว่ามีอำนาจบันดาลทุกข์สุขต่อการดำรงชีวิตได้ โดยไม่ต้องการพิสูจน์ว่าสิ่งนั้นเป็นความจริงตามเหตุผลหรือหลักวิทยาศาสตร์หรือไม่

ความเชื่อของคนไทยโบราณ มีความพิเศษที่แฝงความห่วงใยไว้ด้วย อยากให้ผู้คนประพฤติแต่สิ่งดีงาม มีความปลอดภัย แต่จะไม่ตักเตือนสั่งสอนโดยตรง มักใช้กุศโลบายอ้างสิ่งที่มีอิทธิพลเหนือธรรมชาติซึ่งผู้คนในยุคนั้นเคารพยำเกรง ทำให้คำตักเตือนนั้นได้รับความเชื่อถือ และสืบต่อๆกันมา

แต่อย่างไรก็ตาม ก็มีคำเตือนไว้ว่า ไม่ควรเชื่อตามความเชื่อเหล่านั้นอย่างงมงายโดยไม่ไตร่ตรอง จึงมีคำเตือนไว้ว่า “เชื่อบุราณจะบานบุรี" ตัวอย่างเช่น

วันต้องห้ามตามคติโบราณ
"วันพุธห้ามตัด วันพฤหัสห้ามถอน วันศุกร์ห้ามเผา วันเสาร์ห้ามแต่ง"
"ขึ้นบ้านวันเสาร์,เผาผีวันศุกร์,โกนจุกวันอังคาร แต่งงานวันพุธ"
เพราะเป็นเรื่องของวันดีวันไม่ดี ตามความเชื่อของคนโบราณ

ห้ามตัดเล็บกลางคืน วิญญาณบรรพบุรุษจะอยู่ไม่เป็นสุข เพราะสมัยก่อนการตัดเล็บจะใช้มีดเจียนหมาก หรือมีดเล็กๆ จึงห้ามตัดเล็บในเวลากลางคืน เพราะไฟฟ้าก็ไม่มี มีแต่แสงจากตะเกียงวับๆแวมๆ อาจจะเป็นอันตรายมีดบาดเข้าเนื้อได้

จิ้งจกร้องทักต้องหยุด ทั้งนี้เพราะเสียงร้อง จุ๊..จุ๊.. ของจิ้งจกนั้น เหมือนเสียงทักท้วงของผู้ใหญ่ ฉะนั้นเมื่อเวลาพูดหรือทำอะไร เมื่อจิ้งจกร้องจึงเหมือนมีเสียงทักท้วง คนโบราณให้หยุดและใคร่ครวญดูอีกครั้ง ว่าสิ่งที่กำลังพูดกำลังทำนั้นเป็นสิ่งที่ควรหรือไม่

ขี่หมาฟ้าผ่า เด็กซนเมื่อเห็นหมาก็อยากเล่นด้วย บางครั้งก็คึกคะนองถึงขั้นกระโดดขึ้นขี่หลัง แต่หมาไม่คุ้นกับการถูกขี่ จึงหงุดหงิดรำคาญหรืออาจเจ็บ ผู้ใหญ่เกรงว่าลูกหลานจะถูกหมากัด แต่ถ้าห้ามตรงๆว่า “อย่าไปขี่ มันจะกัดเอา” เด็กดื้อก็อาจไม่เชื่อ เลยใช้กุศโลบายบอกว่า “ขี่หมาฟ้าจะผ่า” ให้ดูน่ากลัวกว่า

ร้องเพลงในครัวจะได้ผัวแก่ การทำครัวโดยเฉพาะอาหารไทยซึ่งเป็นทั้งศาสตร์และศิลป์ แม่ครัวจะต้องใช้มีสมาธิในการทำ ถ้าร้องเพลงขณะทำกับข้าวไปด้วย นอกจากน้ำลายจะกระเซ็นลงไปในอาหารแล้ว ยังอาจทำให้อาหารไหม้ หรือลืมว่าใส่น้ำปลาน้ำตาลลงไปแล้วหรือยัง ห้ามเฉยๆก็จะไม่ฟัง แต่ถ้าบอกว่าจะได้ผัวแก่ จะทำให้แม่ครัวสาวโสดปิดปากสนิท ถึงไม่โสดก็ไม่กล้าร้องเหมือนกัน

ผ้าเช็ดหน้า เป็นลางร้ายของการพราก คนโบราณห้ามไว้ว่า อย่าให้ของขวัญคนรักหรือเพื่อนเป็นผ้าเช็ดหน้า ถือกันว่าเป็นลางไม่ดี จะทำให้ต้องพลัดพรากจากกัน ทั้งนี้ก็เพราะผ้าเช็ดหน้าถูกใช้เป็นผ้าซับน้ำตาอยู่เป็นประจำ ให้ผ้าเช็ดหน้าจึงเหมือนให้เตรียมเช็ดน้ำตา

หญิงมีครรภ์ไปงานศพ วิญญาณจะเข้าท้องได้ คนมีครรภ์โดยเฉพาะครรภ์แก่ จะต้องทำให้จิตใจผ่องใส เห็นแต่ภาพงดงามเจริญหูเจริญตา เพื่อส่งผลไปถึงลูกในท้อง แต่งานศพเต็มไปด้วยภาพเศร้าหมอง ทำให้จิตใจห่อเหี่ยว คนมีครรภ์จึงไม่ควรเข้าไปในบรรยากาศเช่นนั้น โบราณท่านจึงห้ามไว้ แต่บอกให้น่ากลัวว่าวิญญาณจะถือโอกาสเข้าท้องหาทางเกิด แต่ก็บอกเคล็ดสำหรับคนจำเป็นจะต้องไปไว้ว่า ให้เอาเข็มกลัดกลัดชายกระโปรงไว้ กันวิญญาณรอดเข้าไป

ห้ามทักเด็กทารกว่าน่ารักน่าเอ็นดู แม้ความจริงจะเป็นเช่นนั้นก็ตาม เพราะจะทำให้ผีวิญญาณร้ายเกิดอิจฉา และพรากเด็กนั้นไป คนรุ่นใหม่คงจะงง เมื่อได้ฟังคนรุ่นเก่าทักเด็กที่น่ารักด้วยความเอ็นดูว่า “อุ๊ย น่าเกลียดน่าชังจังเลย”

ขึ้นลงบันไดอย่าได้ก้าวข้ามขั้น จะทำมาหากินลำบาก บางคนใจร้อนโดดขึ้นลงทีละ ๒ ขั้น ๓ ขั้น ปู่ย่าตายายกลัวว่าลูกหลานจะคอหักตาย จึงเตือนให้ขึ้นลงทีละขั้น ไม่เช่นนั้นจะพบกับความยากลำบากในการทำมาหากิน ทั้งยังเป็นคติเตือนใจด้วยว่า ทำอะไรให้ค่อยเป็นค่อยไป หากใจร้อนทำเกินความสามารถ ก็อาจหัวทิ่มเหมือนตกบันไดได้

กินข้าวเหลือในจาน แม่โพสพจะร้องไห้ ควรคดมาแต่พอดี หรือจะเติมอีกก็ได้ แต่การคดมามากแล้วกินไม่หมดต้องทิ้งไป เป็นการกินทิ้งกินขว้าง ไม่มัธยัสถ์ ไม่เห็นคุณค่าของข้าว โบราณท่านจึงห้ามไว้ ว่าจะทำให้แม่โพสพร้องไห้

ใช้เท้าชี้ จะทำให้เท้าด้วน เรื่องนี้คนไทยถือกันมาก แม้ในวันนี้ก็ยังยึดถือตามที่ปู่ย่าตายายสอนมา ถ้าเห็นใครใช้เท้าชี้ ให้เชื่อได้เลยว่าไม่ใช่คนไทยแน่ เพราะเป็นมารยาททรามสุดๆ

พริกเข้าตา เอาน้ำรดหัวแม่ตีนจะหายแสบ ดูจะไม่เกี่ยวกันเลยระหว่างตากับตีน แต่โบราณท่านบอกไว้อย่างนี้ คงจะเป็นเพราะหากพริกกระเด็นเข้าตาเวลาตำ แล้วเอาน้ำรดหัวแม่เท้า น้ำตาที่เอ่ออยู่ก็จะไหลออกตอนก้มหน้า ล้างเอาความแสบร้อนของพริกออกไปด้วย

นี่ก็เป็นส่วนหนึ่งของความเชื่อที่มีมาแต่โบราณ ซึ่งบรรพบุรุษของเราได้ใช้กุศโลบายซ่อนความห่วงใยไว้ และที่มารยาทไทยเรามีความงดงามในวันนี้ แตกต่างไปจากคนต่างชาติทั้งหลาย ก็เพราะท่านใช้กุศโลบายสั่งสอนมาแบบนี้ นับเป็นสิ่งดีงามในความเป็นไทยของเรา

คำโบราณ คำพังเพย ที่แฝงไปด้วยความรัก ความห่วงใย โดยไม่ได้ตักเตือนและสั่งสอนโดยตรง บางคนเชื่อ บางคนไม่เชื่อ ขึ้นอยู่กับประสบการณ์ สถานการณ์ในการพิจารณา

แต่คำโบราณ ก็มีไว้เพื่อเตือนในสิ่งดี ๆ